سیراک ملکنیان هنرمند خودآموخته‌ی ایرانی-ارمنی‌، نقاش چشم‌اندازهای انتزاعی است. او در پانزده سالگی در نمایشگاه گروهی نقاشی انجمن فرهنگی ارامنه موسوم به «مْشاکویت» شرکت کرد و سپس، در سال 1329 در نمایشگاه سالانه انجمن روابط فرهنگی ایران و اتحاد شوروی حضور یافت.
 
ملکنیان با مارکو گریگوریان همکاری نزدیک داشت و از طریق مجلات و روزنامه‌هایی که مارکو از ایتالیا ارسال می‌کرد با جنبش هنر نو آشنا شد. اولین نمایشگاه انفرادی خود را در سال 1336 در گالری استتیک تهران برگزار کرد. در نخستین بی‌ینال تهران «جایزه ویژه سلطنتی» و در نمایشگاه هنرمندان معاصر ایران در انجمن ایران و امریکا «جایزه اختصاصی» را دریافت نمود. از آن پس آثارش به صورت متناوب در نمایشگاه‌های گروهی و انفرادی در ایران، آمریکا، کانادا و اروپا به نمایش درآمده است. در سال 1353 با همکاری تنی چند از نقاشان نوگرا «گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان» را تأسیس و در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی این گروه آثار خود را ارایه کرد. یکی از مهم‌ترین نمایشگاهای ملکنیان در گالری «هروه اودرمات» در پاریس بوده است.

ملکنیان در نقاشی‌های فیگوراتیو اولیه خود، موضوعات اجتماعی، زندگی مردم و سنت‌های عامیانه را در قالبی اکسپرسیونیستی بن‌مایه آثارش قرار داد. در مسیر فعالیت خود گرایش به انتزاع در آثارش پر رنگ‌تر شد و خط به عنوان عنصر اصلی کار برایش اهمیت قابل توجهی یافت. سفر به جنوب ایران و همچنین منطقه سیستان و بلوچستان و کشف مناظر طبیعی آنجا، موجب تحولی عمیق در نقاشی‌های ملکنیان شد. در دوره‌ای بلند‌مدت منظره موضوع اصلی کار او قرار گرفت. ایجاد شبکه‌های منظمی از خطوط در زمینه‌ای با رنگ‌های طوسی، سیاه، قهوه‌ای، سبز و صدفی موجب پیدایش فضایی انتزاعی، تداعی‌کننده برداشت ملکنیان از طبیعت است.

آلن بوسکه، منتقد فرانسوی درباره ملکنیان و کارهایش می‌نویسد: «در هر نسل، سه یا چهار بار، نقاشی چون سیراک ملکنیان پیدا می‌شود که در اولین برخورد ما را به خود جذب می‌کند. مار را محسور می‌کند و شاید آزارمان می‌دهد... دشت‌های پهناور کارهای او که گویی از خاک رس به وجود آمده‌اند، این امتیاز درخشان را دارند که به هیچ منظره‌ای که ما می‌شناسیم شبیه نیستند. این سرزمین‌ها، سرزمین‌هایی ایدئالیستی نیستند بلکه نوعی سرزمین‌های درونی واقعی هستند و نمی‌توان برای آن‌ها مقیاسی و یا نشانه‌ای آورد».