تحریم‌ها چگونه بر بازار هنر و کارکنان فرهنگیِ ایران تاثیر می‌گذارند

29 اردیبهشت 1400
اگرچه هنر تحت عنوان متریالی فرهنگی طبقه‌بندی می‌شود و از نظر فنی خارج از حوزه تحریم‌های آمریکاست، اما شرایطِ  تحریم برای هنرمندان و گالری‌های ایرانی و یا گالری‌هایی که در تعامل با هنر داخل کشور ایران هستند چالش‌های قابل توجهی به وجود آورده است.

در آگوست 2018، دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در توییتر اخطار داد که "کسانی که با ایران تجارت کنند، اجازه‌ی تجارت با آمریکا را نخواهند داشت". بعد از اینکه ترامپ در ماه می 2015 اعلام کرد که آمریکا از توافق هسته‌ای اوباما خارج خواهد شد، دولت وی یک جانبه سخت‌ترین تحریم‌های تاریخ را علیه جمهوری اسلامی اعمال کرد. او برای منزوی‌کردن کشور ایران از سیستم مالی بین‌المللی، این کشور را از خرید دلار آمریکا و فلزات باارزشی چون طلا، آلومینیوم و استیل منع کرد.

توییت ترامپ درباره تحریم‌ها
توییت ترامپ درباره تحریم ایران

 

بسیاری از کمپانی‌های اروپایی، بریتانیایی و بین‌المللی نیز به منظور حفظ خود در برابر تحریم‌های آمریکا و مصون داشتن بیزنس خود از منزوی‌شدنشان، از تجارت با ایران خودداری کردند و تورم در کشور سر به فلک کشید. به این ترتیب که مدت کمی و تا پایان سال 2018، ریال ایران تقریبا 70 درصد از ارزش خود در برابر دلار را از دست داد. تحریم‌ها هم‌چنین بخش‌های گسترده‌ای از اقتصاد ایران چون بهداشت، خودروسازی و قسمت وسیع‌تری از صنعت انرژی مورد هدف قرار گرفت، اما بخش دیگری از اقتصاد ایران که صدمات بی‌سابقه‌ای از تحریم‌ها دیده، هنر و فرهنگ بوده است.

صحنه‌ی هنر معاصر ایران در اواسط دهه‌ی 2000 با فروش آثار  هنرمندان ایرانی در حراج‌های ساتبز، کریستیز و بونامز  و اثر عشق از فرهاد مشیری، به قیمت 1 میلیون دلار در حراجی رونق گرفت. فرهاد مشیری تنها یک مثال از هنرمندان ایرانی است که پس از فروش یک میلیون دلاری‌اش طی سال‌های بعد، به‌عنوان یکی از قوی‌ترین شرکت‌کنندگان خاورمیانه در صحنه‌ی بین‌الملل ظهور پیدا کرد.

اثر عشق از فرهاد مشیری
اثر عشق از فرهاد مشیری

اگرچه هنر تحت عنوان متریالی فرهنگی طبقه‌بندی می‌شود و از نظر فنی خارج از حوزه تحریم‌های آمریکاست، اما شرایطِ  تحریم برای هنرمندان و گالری‌های ایرانی و یا گالری‌هایی که در تعامل با هنر داخل کشور ایران هستند چالش‌های قابل توجهی به وجود آورده است.

تحت قوانین تحریم‌ها، ایرانی‌ها نمی‌توانند با واحد پول خود تجارت کنند، آن‌ها هم‌چنین نمی‌توانند از حساب‌های بانکی خارجی برداشت یا به آن‌ها پول واریز کنند. با وجود تقریبا سه‌برابرشدن هزینه‌ها و مخارج سفر به خارج از کشور و پایین آمدن توان مالی افراد در طی این چند سال، گالری‌دارها، هنرمندان و کلکسیونرها به منظور سرپا نگه داشتن تجارت خود، مجبور به به‌کارگیری سیستم پیچیده‌ای از معاملات جهانی شدند که در برخی اوقات به سیستم‌های ناکارآمدی متوسل می‌شوند که اغلب منجر به از دست‌دادن مشتری‌ها می‌شود. یکی از علت‌های این معاملات ناموفق و بی‌انجام، دشواری‌های جابه‌جایی پول در سطح بین‌المللی برای ایرانیان است که تحریم‌ها آنها را ایجاد کرده‌اند.

 در این دوران علیرغم دشواریِ بیشتر سفرهای خارجی و جابه‌جایی آثار، هنرمندان ایرانی همچنان به حضور پررنگ خود در نمایشگاه‌های معتبر سراسر دنیا ادامه دادند و در آرتفرها و حراجی‌ها شرکت جستند.

همچنین با وجود شیوع ویروس کرونا که به آنلاین‌شدن بسیاری از آرتفرها و  یا حراجی‌ها منجر شد امکان شرکت هنرمندان ایرانی بهتر از سال‌های 2019 و 2018 میسر شد.

به گزارش آرتنت، AB Fine Art AG، برخی از گالری‌ها چون گالری سوییسی‌ای که نماینده‌ی هنرمندان ایرانی چون سهند حسامیان و فریدون آو بود، اعلام کرد که در آینده دیگر با هنرمندان ایرانی کار نخواهیم کرد.

در همین حال موزه ویکتوریا و آلبرت در لندن مذاکراتی برای پرداخت تسهیلات و وام‌هایی فرهنگی با موسسات ایرانی انجام داد تا در قبالِ آن نمایشگاهی از هنر و فرهنگ ایران دایر کند. موزۀ ویکتوریا آلبرت این رویداد را که با عنوان "ایران حماسی" و جمع‌آوری بیش از 300 ابژه از 3000 سال پیش از میلاد مسیح تا به امروز را به منظور ارائه‌ی دیدگاهی تازه نسبت به کشوری که اغلب در خبرها از دریچه‌ی دیگری به آن نگاه می‌شود، گرد هم آورد. درحالی‌که تعداد زیادی از مجسمه‌ها، فرش‌ها، منسوجات و عکس‌ها از مجموعه‌ V&A آمده بود، بیشترشان از مجموعه‌های خصوصی ایرانی مانند مجموعه‌ی خانواده ساریخوانی جمع‌آوری شده بودند.

نسخه دوم نمایشگاه هنر تیرآرت در تهران از 24 تا 28 ماه ژوئن سال 2019، با تعداد غرفه‌دارانی دو برابر بیشتر از سال گذشته، برگزار شد هرچند دورۀ سوم آن به دلیل وجود کرونا به صورت محدود و آنلاین برگزار شد.

اما علی‌رغم افزایش هزینه‌های شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی برای ایرانیان، ایران به‌عنوان رقیبی قدرتمند در عرصه‌ی هنر معاصر جهان باقی ماند و بزرگترین شاهکار استقامت شاید حضور هنرمندان ایرانی در دوسالانه‌ی ونیز سال 2019 بود.

در غرفه ملی کشور برای این رویداد هنری بین‌المللی، نمایشی با حمایت مالی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تحت عنوان "بودن و آواز خواندن" اثر سه هنرمند جوان ایرانی که با متریال‌ها و وسایل گوناگون مانند صفحه‌های مس، استیل و پاپیه ماشه کار می‌کردند، نمایش داده می‌شد.

در حالی‌که تحریم‌های اعمال‌شده توسط غرب علیه ایران مستقیما روی آثار ایرانی بود که نمایش داده نشوند؛ کیوریتوران و برگزارکنندگان نمایشگاه‌ها مجبور به تحمل و دست و پنجه نرم‌کردن با مشکلات اضافی حمل آثار هنری به خارج از کشور بودند، که تامین بیمه برای این منظور و یا هماهنگی و برنامه‌ریزی‌ سفر با پول نقد برای کیوریتوران امری چالش برانگیز بود، چراکه بانک‌های ایرانی در سطح بین‌المللی هنوز کار نمی‌کنند.

صندوق بین‌المللی پول

هم‌چنین در ونیز، موسسه غیرانتفاعیParasol Unit  در لندن، تحت‌نظر بنیان‌گذار ایرانی‌الاصلِ آن "زیبا اردلان"، با تحمیل دوبارۀ تحریم‌ها مجبور شد به سرعت با سختی‌ها و پیچیدگی‌های حمل و نقل و ترخیص آثار خود را سازگار کند. "جرقه تو هستی" نمایشگاهی از نه هنرمند ایرانی بود که "عمیقا نیاز به شکل‌گیری و گسترش احترام و درک متقابل میان ملت‌ها و فرهنگ‌های مختلف" را داشت، این پیام زمانی‌که دو نفر از نه هنرمند شرکت‌کننده نمایگشاه از ویزای انگلیس برای شرکت در افتتاحیه‌ی نمایشگاه محروم شدند، حیاتی و جنجال‌برانگیز بود.

در سال 2018، صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرد که اقتصاد ایران دچار رکود شدید خواهد شد و احتمال داد چالش‌های بیشتری برای بازار هنر کشور به‌وجود آید. هرچند این پیش‌بینی در سال‌های بعد به درستی به وقوع پیوست، اما حضور آثار ایرانی در عرصۀ بین‌الملل توسط افرادی که اخیرا در محافظت و ترویج فرهنگ و هنر غنی ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند، نشان می‌دهد که بازیکنان اصلی هنر ایران برای پیداکردن جایگاهی در جامعه‌ی جهانی به جنگیدن ادامه خواهند داد.

 

مقالات مرتبط

در دوران پساکرونا، آیا بازار هنر به حالت عادی خود بازمی‌گردد؟
اگر ویروس تاثیر اقتصادی مستقیمی بر روی برخی از مجموعه‌داران و خریداران هنر نداشته باشد، اما شرایط روانی‌ای که به‌خاطر آن به‌وجود آمده است منجربه کاهش خرید در بازار هنر خواهد شد.
9 اردیبهشت 1399

تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده علیه ایران و تأثیر آن بر بازار هنر خاورمیانه
احمد رفیعی وردنجانی در این مقاله به بررسی تأثیرات تحریم‌های ایالات متحده امریکا بر اقتصاد هنر خاورمیانه و ایران پرداخته است. او شرح می‌دهد که چگونه حرکت جامعه‌ی هنری ایران به سمت هنرهای جدید بیش از آن‌که انتخابی آزادانه و برخاسته از دل هنر باشد،  راهبردی ضروری برای گریز از تبعات تحریم‌ها و دسترسی به بازارهای جهانی هنر بوده است. این مقاله توسط شیوا محمدی به فارسی ترجمه شده...
5 بهمن 1400

موانع سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه در برپایی اکسپوها و فعالیت گالری‌ها در ایران
هنر ایران می‌تواند سهمی قابل‌توجه در برنامه‌های توسعه و اقتصاد کشور، همچون افزایش درآمد ملی، کارآفرینی، اشتغال‌زایی، توسعه‌ی صادرات و... را بر عهده گیرد. گالری‌ها و اکسپوهای هنر نقش به‌سزایی در رشد اقتصادی هنر ایران ایفا می‌کنند. هدف از انجام این پژوهش بررسی موانع سرمایه‌گذاری در برپایی گالری‌ها و اکسپوهای هنر است. در این راستا ابتدا مفاهیمی چون گالری و اکسپو تعریف شده و سپس به چگون...
12 اسفند 1400
درج دیدگاه

* نشان دهنده فیلد الزامی