حراج پانزدهم میزبان آثار 37 هنرمند در قید حیات و 43 هنرمند متوفی با میانگین سنی 85 سال بود، و از این نظر یکی از با تجربه‌ترین دوره‌های خود را سپری کرد. عین‌الدين صادق‌زاده (متولد 1345) جوان‌ترين و هوشنگ پزشک‌نیا (1296-1351) مسن‌ترین هنرمندانی بودند که آثارشان در این حراج به نمایش درآمد. همچنین بیشترین حجم فروش آثار، به معاملات آثار هنرمندان متوفی بازمی‌گشت که 57 درصد از حجم کل فروش آثار، به رقمی برابر با 91 میلیارد تومان می‌رسید. این رقم با توجه به نرخ تقاضای خریداران آثار این  هنرمندان و متقابلاً کمبود آثار موجود از  آنان در بازار قابل پیش‌بینی بوده است.

حراج پانزدهم و مقایسۀ آماری با دوره‌های گذشته

همان‌طور که ذکر شد حراج در پانزدهمین دورۀ خود با احراز رقم 158 میلیارد و 890 میلیون تومان رکوردی تازه را ثبت کرده است. این رقم با توجه به کمینه برآورد اولیۀ آن به مبلغ 119 میلیارد و 29 میلیون تومان توانسته مجموع نرخ رشدی 33 درصدی را در عرصۀ معاملات هنری رقم بزند. روند افزایش قیمت پایه در اغلب آثار، رشد زیاد اما همچنان متعادلی را تجربه کرده است.

اگر مجموع فروش کل  این دوره، بدون احتساب نرخ ارز در نظر گرفته شود، دورۀ پانزدهم رکورد همۀ دوره‌های قبلی خود را با رشد چشمگیر غیرقابل قیاسی خواهد شکست، چرا که این حجم از معاملات ریالی تاکنون در حراج تهران بی‌سابقه بوده است. اما با درنظرگرفتن نوسان تغییرات نرخ ارزی، آخرین دوره‌ای که این رکورد دلاری را پشت‌سر گذاشته بود، هفتمین دورۀ حراج تهران بود که به هنر کلاسیک و مدرن اختصاص داشت و حجم معاملات آن مبلغی برابر با 6 میلیون و 880 هزار دلار رقم خورد. مجموع فروش ادوار مختلف حراج را در نمودار مجموع فروش 15 دوره مشاهده می‌کنید. لازم به ذکر است که دورۀ پانزدهم اولین دوره‌ای از حراج است که  تنها به هنر مدرن پرداخته و نرخ رشد بالای آن به نسبت دوره‌های ماقبل خودش، نشان از محبوبیت این دوره از تاریخ هنر ایران، نسبت به هنر معاصر و کلاسیک دارد. به این ترتیب نرخ رشد دوره پانزدهم نسبت به 14 دورۀ پیش از خود، به غیر از دو دورۀ هنر مدرن و کلاسیک همگی مثبت بوده است. 

هنرمندان برتر پانزدهمین دورۀ حراج

همانطور که مشاهده کردید فروش 38 اثر میلیاردی و همچنین فروش چهار اثر در بازۀ 11 تا 14 میلیارد تومان، رکوردی تازه‌ و دستاوردی جدید برای حراج تهران در پانزدهمین دورۀ آن ثبت کرد. گرانترین هنرمندان در این دوره‌ی حراج، سهراب سپهری با دو اثر 6 و 11 میلیاردی و مجموع فروش 17.8میلیارد بود. پس از او به‌ترتیب هنرمندانی چون پرویز تناولی با دو اثر و مجموع فروش 17 میلیارد تومان، منیر فرمانفرمائیان با دو اثر و مجموع فروش 15.6 میلیارد، حسین‌زنده‌رودی با دو اثر و مجموع فروش 12.5 میلیارد، محمد احصایی با دو اثر و مجموع فروش 7.4 میلیارد و در نهایت فریده لاشایی نیز با دو اثر و مجموع فروش 5.4 میلیارد تومان شش هنرمند گران این دوره از حراج شدند.

همچنین گرانترین اثر چکش خوردۀ این حراج مجسمۀ برنزی پرویز تناولی، با عنوان شاعر نشسته بود که با قیمت 14 میلیارد و 600 میلیون تومان و با کمینۀ قیمت 12 میلیارد تومان و رشد 12 درصدی نسبت به میانگین برآورد اولیه چکش خورد. اثر بعدی میلیاردی این دوره، آینه‌کاری منیر فرمانفرمانیان با قیمت 13 میلیارد و رشد خوب 53 درصدی بود که در رقابتی بین خریداران و طرفداران هنر او چکش خورد. در جدول فوق، 10 اثر که به بالاترین رقم فروش در حراج رسیده‌اند را در قیاس با برآوردهای اولیه مورد توجه قرار داده‌ایم. اما در میان ده صدرنشین جدول، بیشترین میزان افزایش قیمت و نرخ رشد متعلق به اثر 6 میلیاردی سهراب سپهری بود که با رشد 71 درصدی نسبت به میانگین برآورد اولیه در رقابتی نفس‌گیر دو برابر کمینۀ برآورد اولیه‌اش به فروش رسید. 

بیشترین نرخ رشد در بین آثار دورۀ پانزدهم حراج

دورۀ پانزدهم با وجود حضور آثار میلیاردی نسبت به دوره‌های قبل خود، رشد قابل‌توجهی در بازۀ قیمت تخمینی خود داشت. اگرچه  با وجود آثار گرانی که قیمت‌های کارشناسی اولیۀ بالایی داشتند، انتظار می‌رفت تعداد افراد مشارکت‌کننده را کمتر از ادوار پیش ببینیم و شاهد پیشنهاد‌های قیمت محتاطانه‌تری باشیم؛ اما فروش صدرصدی حراج و همچنین تعداد بالای نرخ رشد‌های مثبت دراین حراج گران، خلاف این امر را ثابت کرد. با همۀ موارد یاد شده، هفتاد درصد آثار نرخ رشد مثبتی نسبت میانگین برآورد اولیه داشتند که در نوع خود بی‌سابقه بود. همچنین آثاری چون عقل سرخ ایرج اسکندری با رشد 380 درصدی، شش برابر کمینۀ برآورد اولیۀ خود به فروش رسید. دیگر آثار حراج با بیشترین نرخ رشد به ترتیب به آثار حجت شکیبا، پرویز تناولی، عبدالحمید پازوکی، طلیعه کامران، گارنیک درهاکوپیان، جعفر روح‌بخش، هوشنگ پزشک‌نیا و منصوره حسینی تعلق یافت. 

مشخصات آثار دورۀ پانزدهم

در این ‌دوره همچون دوره‌های پیشین، 59 اثر  نقاشی ارائه شده بود و سایر آثار حراج با مدیای نقاشیخط، مجسمه و چاپ بودند. در بین 80 اثر حاضر در حراج، بی‌هیچ اثر فروخته نشده‌ای، تنها 9 اثر (11 درصد آثار) برابر با کمینۀ برآورد اولیه چکش خوردند، 42 درصد آثار بین دو بازۀ برآورد اولیه و 47 درصد باقیمانده، بیشتر و یا برابر با بیشینۀ برآورد اولیه چکش خورده‌اند.

اما با تقسیم‌بندی فوق مجموع رقم فروش آثار به‌ازای تعداد آثار موجود در آن بازه، به تفکیک مشخص می‌کند که بخش عمدۀ حراج را آثاری رقم می‌زند که بین 500 تا یک میلیارد تومان چکش خورده‌اند(تعداد 26 اثر برابر با 32  درصد آثار) و بیشترین حجم فروش همانطور که انتظار می‌رفت به چهار اثری برمی‌گردد که بیش از 11 میلیارد تومان چکش خورده‌اند.
قدیمی‌ترین اثر حراج پانزدهم متعلق به تابلویی از هوشنگ پزشک‌نیا به تاریخ 1339 بود که به قیمت 700میلیون تومان چکش خورد. نکتۀ مهم اینکه این  نقاشی روی جلد اولین شمارۀ مجلۀ «کاوش» (1339) به چاپ رسیده بوده است. همچنین تعدادی از آثار متأخر هنرمندان که در سال جاری پدید آمده‌اند در این مجموعه حضور  داشتند که می‌توان به اثری از عنایت‌الله نظری‌نوری اشاره کرد که تاریخ خلق آن سال 1400  بود. 

درهرحال حراج تهران با همۀ انتقاداتی که در طی سال‌های برگزاری‌اش به آن شده و با همۀ صعود و نزول‌هایش همچنان پابرجاست و در این برهۀ حساس اقتصادی و اجتماعی هنر ایران، می‌تواند نتایج خوشایندی را برای هنر تجسمی به ارمغان بیاورد؛ باید دید که حراج  در این مسیر تا کجا پیش خواهد رفت.