وقتی پای هنر در خاورمیانه به میان می‌آید، پیچیدگی این سیستم مذکور حتی از بقیه‌ی مناطق نیز بیشتر می‌شود. فرهنگ و هنر این منطقه‌ نه تنها بسیار ناهمگن و غیر یکنواخت است، بلکه پهناور، وسیع و متنوع با لایه‌های بسیار پیچیده‌ی تاریخیِ درهم‌تنیده و انبوهی از فرهنگ‌های متعدد است. لفظ "کشورهای عربی" تفاوت‌های فرهنگی و تنوع نواحی مختلف را نادیده می‌گیرد و عمومیت‌بخشی‌ گمراه‌کننده‌تری به همراه می‌آورد که از تفاوت‌های فرهنگی چشم‌پوشی کرده و تنوع و گوناگونی را از بین می‌برد. با در نظر داشتن چنین ویژگی‌هایی فرد می‌تواند جنبه‌های مهم و تحولات صحنه‌ی هنر خاورمیانه را که منجر به بازاری پویا شده است و به تدریج در صحنه‌ی بازار جهانی هنر ادغام می‌شود، بهتر درک کند.

متاسفانه در دهه‌ی اخیر، خاورمیانه شاهد ناآرامی‌های سیاسی، جنگ و بحران‌های اقتصادی بوده است. پیامدها و عواقب پیچیده‌ی ناشی از آن‌ها هنوز هم در سراسر منطقه در جریان و طنین‌انداز است. ناآرامی و اختلاف در عصر جهانی ما نتیجه‌ای جز توسعه‌ی امواج هراس و شوک و تلاطم ندارند. بر خلاف انتظارات دوره‌ی پس از واقعه‌ی 11سپتامبر منجر به افزایش علاقه به تاریخ و فرهنگ منطقه شد. تخریب و نابودی برنامه‌ریزی‌شده‌ و حمله‌ی تراژیک ساختمان‌های تاریخیِ شاخص توسط القاعده نیز منجر به آگاهی گسترده‌ای نسبت به غنای فرهنگی این منطقه گشت و از زاویۀ دید غربی، توجه به هنر خاورمیانه یک کشف معوق بود که مدت‌ها پشت گوش افتاده بود.

اکوسیستم منطقه‌

صحنه‌ی فرهنگی خاورمیانه، علیرغم حس ناپایداری و بی‌‌ثباتی منطقه، کاملا سرزنده و درخشان بوده است. به ویژه در زمینۀ تاسیس موزه‌های جدید، که در کنار پروژه‌ها و ابتکارات قابل توجه عمومی و خصوصی جایگاه ویژه‌ و اولین محل پویا برای بازار هنر آرتفرها گشته‌اند و برای خانه‌های حراج بخش عمده‌ی بازار ثانویه را پوشش می‌دهند. متن زیر تلاشی برای تشریح این صحنه‌ی فرهنگی پرجنب و جوش است.

فروشندگان آثار هنر:

خانه‌های حراج:

خانه‌های حراج برتر مانند کریستیز، ساتبیز و بونامز نقش تعیین‌کننده‌ای در ارائۀ هنر ثانویه‌ی خاورمیانه به بستر بین‌المللی و ایجاد تجربه‌ی مزایده‌ای رقابتی را ایفا می‌کنند. آن‌ها اولین جرقه‌های بررسی هنر خاورمیانه و ایده‌ی سرمایه‌گذاری روی هنر خاورمیانه را برافروخته و نتایج پایگاه‌های داده را ارائه می‌دهند که همگی بر تمایل بازار دلالت دارند که راهنمایی‌های کلی در رابطه با حس و حال بازار را ایجاد می‌کنند.

کریستیز:

نخستین حراج بزرگ توسط کریستیز دوبی در می 2006 برگزار شد که موفقیتش درها را به روی حراج‌های سالیانه به این چرخه و مهم تر از همه گالری‌های جدیدی که در این منطقه افتتاح می‌شدند، گشود.

بونامز:

بونامز نیز از قبل یک دفتر در دوبی داشت. که در سال 2008 آن‌ها اولین اثر یک ملیون دلاری خاورمیانه را به فروش رساندند، (اثر عشق فرهاد مشیری با تکنیک ترکیب مواد) که اکنون حراج‌هایش را در لندن برگزار می‌کند. آرکاچه یکی از پیشگامان صحنه‌ی حراج در لبنان است.

ساتبیز:

ساتبیز یک حراج خصوصی کوچک در لندن در سال 2005 برگزار کرد. این حراج در سال 2008 در دوحه افتتاح شد. دفترش در دوبی‌ را در 2017 گشود و علاوه بر رویدادهایش در طول سال، یک حراجی اصلی همراستا با حراج‌های لندن در دوبی برگزار می‌کرد.

حراج تهران:

حراج تهران که در سال 2012 شروع به فعالیت کرد که تنها بر روی هنر مدرن و معاصر ایرانی تمرکز دارد که بخشی از این امر ناشی از نتیجه‌ی تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران است.

حراج لبنان:

آرکیچ حراجی لبنان که پیشگام حراجی‌ها در لبنان است.

الباهی:

الباهی در دوحه که تحت حمایت خانواده سلطنتی حاکم قطر قرار دارد و از سال 2016 شروع به فعالیت کرده است.

در سال 2017، حراجی‌های هنر مدرن و معاصر خاورمیانه بهترین نتایج به دست آمده را از سال 2008 تاکنون ارائه داده‌اند. مجموع فروش کل حراج‌ها حدود 33 میلیون دلار بود که رشدی 8.9 درصدی نسبت به سال 2016 داشت. از این میان کریستیز با 36.6 درصد بالاترین سهم را در میان دیگر حراج‌ها به خود اختصاص داد و پس از آن ساتبیز با 26.5 درصد، سپس حراج تهران با  24.3 درصد و نهایتا خانه حراج بونامز با 12.6 درصد در جایگاه‌های بعدی قرار گرفتند.

فروش کریستیز از 11.4 میلیون دلار در سال 2015 به حدود 12 میلیون دلار در دو سال 2016 و 2017 افزایش پیدا کرد، که نمایانگر یک بازار یکنواخت است.

به بیانی دیگر بازار منطقه‌ای در قیاس با بازار بین‌المللی هنر رشد کم و غیرقابل توجهی داشته است و محدود و کوچک باقی می‌ماند.

گالری‌ها

پیش از شکل‌گیری حراج‌ها، گالری‌های معدودی مشغول فروش آثار هنری مدرن خاورمیانه  شدند و به تبلیغ هنرمندان نوظهور این منطقه می‌پرداختند. اما با پیدایش حراجی‌ها، گالری‌های زیادی به‌ویژه در منطقه خلیج‌فارس افتتاح شدند توسعه پیدا کردند و پویایی و تحرکی که پیشتر مشاهده نشده بود را برانگیختند.

بیشتر این گالری‌ها دربازه‌بان‌های بازار هنر هستند. آن‌ها قدرت و مزیت تصمیم‌گیری به جای هنرمندان را دارند، به‌عنوان مثال اینکه اثر چه کسی در نمایشگاه‌های هنر نمایش‌داده شود، چه کسی به حراج بعدی راه پیدا کند. بنابراین آن‌ها با معرفی هنرمندان به صحنه‌ی هنر، مجموعه‌داران و نهایتا موزه‌ها نقش اصلی را در بازار هنر بازی می‌کنند. در میان راهبران اولیه می‌توان به گالری آگیالAgial ، گالری جنین روبیزJanine Rbeiz در بیروت، گالری Atassi در دمشق، گالری اَل مَرسا در تونس، گالری اَل باره در بحرین و کلود لِمند در پاریس اشاره کرد.

آرتفرها:

عموما نمایشگاه‌ها و آرتفرهای هنر مهم‌ترین نقش در جذب خریداران جدید را بر عهده دارند. آرتفرها به عنوان محرک‌های اصلی و عوامل رونق بازار هنر منطقه شناخته‌شده‌اند. به موازات حراج‌ها، نخستین نمایشگاه منطقه‌ای هنر در دبی برگزار شد. آرت دبی گالری‌ها و صدها کلکسیونر و بازدیدکننده را به کمک یک برنامه‌ی گسترده در کنار هم قرارداد که منجر به قدرتمندتر شدن صحنه هنری خاورمیانه شد. بیش از پیش تقویت می‌کنند، گردهم می‌آورد. سایر نمایشگاه‌های حائز اهمیت در منطقه عبارتند از: ابوظبی آرت، کانتمپورری استانبول، بیروت آرتفر و آرتفر 1:54 در مراکش.

خریداران

کلکسیون‌های متعلق به موزه‌ها، بنیادها و مجموعه‌های شرکتیِ بزرگ

موزه‌ها، بنیادها و مجموعه‌های شرکتیِ بزرگ همگی فضایی هستند که عملکردشان نمایش هنر به عامه‌ی مردم است. بنیادها و مجموعه‌های شرکتیِ بزرگِ منطقه‌ای بخصوص بانک‌ها خیلی قبل‌تر از بازارِ سال‌های 2006 این مسیر را شروع کرده‌بودند.

یکی از نخستین موزه‌های منطقه‌ای، موزه‌ی هنرهای معاصر تهران (TMoCA) است. این موزه که در سال 1977 تاسیس شده است، دربرگیرنده‌ی مجموعه‌هایی بیش از 3000 اثر شامل آثار هنری برتر آمریکایی و اروپایی قرن 19ام و 20ام است. این موزه هم‌چنین یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های هنر مدرن و معاصر ایرانی را دارد.

موزه هنرهای معاصر استانبول نیز در سال 2004 تاسیس شد. در دهه‌ی اخیر، منطقه‌ی خلیج فارس شاهد تغییر و توسعه‌ی بسیار گسترده‌ای در زمینه‌ی ساخت و ساز موزه‌های هنری بوده ‌است.

دیگری موزه هنرهای اسلامی (MIA) که در سال 2008 تاسیس شد. موزه هنرهای مدرن عربی قَطَر نیز در سال 2010 افتتاح شد و شامل یک مجموعه‌ی متنوع با بیش از 6000 اثر است و هدفش بالابردن سطح آگاهی عمومی مردم و درک ارزش و اهمیت هنر مدرن و معاصر است که الهام گرفته‌شده از جهان عرب و خاورمیانه است.

دولت امارات متحده‌ی عربی نیز از رشد و توسعه‌ی پروژه‌های بزرگ فرهنگی در سراسر امارات حمایت می‌کند.

موزه هنر شارجه در سال 1977 افتتاح شد.

موزه لوور ابوظبی در سال 2017 افتتاح شد.

حراجی‌ها و نمایشگاه‌های اخیر به خاطر اینکه کیوریتورهای این موزه‌ها به طور مداوم و فعالانه در حال خرید اثر هنری برای مجموعه‌های موزه هستند و هم‌چنین مجموعه‌داران فعال در بنیادهای مهم برای خرید بهترین آثار رقابت می‌کنند که باعث رونق فروش در حراج‌ها شده‌اند.

کلکسیونرها و حامیان هنر

در گذشته، علاقه به هنر مدرن خاورمیانه به تعداد اندکی از دوستداران هنر و کلکسیونرها محدود می‌شد.

رشد گسترده‌ی بازار در طول 10 سال گذشته به موازات بازاریابی قدرتمند خانه‌های حراج سبب به‌وجود آمدن مجموعه‌ای از کلکسیونرهای محلی شده است که در به دنبال خرید آثار هنرمندان برجسته‌ی خاورمیانه و هم‌چنین هنرمندان جدید معاصر هستند. هرچند نیاز به ذکر نیست که بازار هنر خلیج فارس به قیمت نفت و تنش‌های طنین‌انداز در سرتاسر منطقه وابسته است. آثار هنری اقلام لوکس و تجملاتی محسوب شده و به همین دلیل با بروز بحران‌های مالی و سیاسی قیمتشان تغییر خواهد کرد و همراستای موقعیت متلاطم منطقه بالا و پایین خواهد شد.

بنیادها

تعداد بسیار کثیری بنیاد وجود دارد که در ترویج فرهنگ منطقه‌ای و بیدارسازی علاقه به هنر منطقه‌ نقشی حیاتی ایفا می‌کنند که عبارتند از: بنیاد آتسی(Atassi)، بنیاد بارجیل (شارجه)، بنیاد هنری دالول (DAF) (بیروت)، بنیاد فرجام، بنیاد کیندا (KSA) و  بنیاد شارجه.

صندوق‌های هنری

یک پدیده‌ی در حال رشد در جهان هنر، صندوق‌های هنری هستند که عموما منابع مالی سرمایه‌گذاری هستند و به‌صورت خصوصی ارائه شده است. هنرهای زیبای خاورمیانه-اف ای ام ای- یکی از شرکای گروه هنرهای زیبا در دبی محسوب می شود. این صندوق کار خود را در سال 2012 و با ارائه راهنمایی و معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در هنر خاورمیانه آغاز کرد که از شرکای گروه هنرهای زیبای دبی است که  در سال 2012 به منظور ارائه‌ مشاوره و فرصت‌های آجایگزین سرمایه‌گزاری در خاورمیانه راه‌اندازی شد.

احاطه‌ی فرهنگی

دوسالانه‌ها

دوسالانه‌ی تهران در سال 1958، زمانی که مدرنیسم ایرانی در اوج شکوفایی بود، آغاز شد. این بنیاد متوقف شد اما در چند سال گذشته تحت سه عنوان دوسالانه‌ی مجسمه‌سازی، عکاسی و هنر مینیاتور بازگشایی شد.

دوسالانه‌ی شارجه که در سال 1993 شروع به فعالیت کرده، توسط بنیاد هنر شارجه سازمان یافته‌است. این بینال از طریق مجموعه‌ای از برنامه‌های فرهنگی معاصر، اینستالیشن‌های بزرگ مقیاس، پرفورمنس و فیلم، زمینه‌ای برای گفتمان هنری بین‌المللی فراهم می‌کند.

بنیاد بین‌المللی Qalandiya، در سال 2012 به‌عنوان یک رویداد مشترک هنر معاصر که هر دو سال یکبار در سراسر شهرها و روستاهای فلسطین برگزار می‌شود، تاسیس شد.

هنرهای 21،39- جده یک رویداد غیرانتفاعی است که توسط شورای هنر سعودی سازمان‌‌دهی می‌شود.

موسسات فرهنگی غیر انتفاعی

تعداد اندکی موسسه‌ی عمومی و خصوصی وجود دارند که به‌عنوان ستون‌های تفکر «هنر برای همه» محسوب می‌شوند. آن‌ها سفیران تولیدات فرهنگی هستند که گامی فراتر از تجاری‌سازی فرهنگی هنرهای خاورمیانه نهاده و هدایت هنرهای تجسمی در راستای جهانی شدن را به چالش می‌کشند.

در زیر برخی از متعهدترین موسساتی که تاثیر چشمگیری روی تولیدات فرهنگی منطقه‌ای داشتند آمده‌است.

عرب فاند( AFAC)، برای فرهنگ و هنر در سال 2007 با انگیزه‌ای مستقل، برای حمایت مالی از افراد و سازمان‌های کل جهان عرب در زمینه‌های فرهنگی مختلف پیش‌قدم شد و بودجه‌ی مورد نیاز افراد و سازمان‌های سراسر جهان عرب را در زمینه‌های گوناگون فرهنگی تامین می‌کند.

آرت جمیل (Art Jameel) سازمانی فعال است که از هنرمندان و ارتباط خلاق از طریق کانال‌ها و رشته‌های مختلف حمایت می‌کند. مرکز هنری جمیل در دبی به نمایش هنر معاصر برای عموم و اموزش به گروه‌های اجتماعی مختلف اختصاص داده شده است.

اشکال الوان (Ashkal Alwan) هیاتی لبنانی در زمینه‌ی هنرهای پلاستیکی است که به تبلیغ و تولید رویکردهای هنر معاصر در لبنان می‌پردازد.

پلتفرم هنر معاصر در کویت یک مرکز فرهنگی برای بزگزاری نمایشگاه، اکران و نمایش فیلم، سخنرانی و ... است.

دارات الفنون (Darat Al Funun) عمان، که در سال 1988 به‌عنوان پلتفرمی برای هنرمندان عرب معاصر و برای حمایت از رویکردهای هنری و ثبت هنر عرب شروع به کار کرد.

دارالنیمر (Dar El Nimer) دار النیمِر در بیروت که به عنوان یک بنیاد هنری برای تولیدات فرهنگیِ معاصر، مدرن و تاریخیِ فلسطین و منطقه تاسیس شد. در بیروت، بنیاد هنری برای تولیدات فرهنگی تاریخی، مدرن و معاصر از فلسطین و بقیه منطقه است.

اتاق‌های موزائیکی در لندن که هدف آن‌ها حمایت و ترویج فرهنگ معاصر عرب از طریق نمایشگاه‌های هنر معاصر، رویدادهای چند رشته‌ای، چاپ، رونمایی‌های کتاب و رویدادهایی از این دست است.

موزه‌ی فلسطین با هدف پرورش فرهنگ فلسطینی در فلسطین و جهان بود، در سال 2015 در بیرزیتِ فلسطین بنا نهاده شد. این موزه هم‌چنین فضاهایی را برای سرمایه‌گزاری‌های خلاقانه، برنامه‌های آموزشی و تحقیقات نوآورانه ارائه می‌دهد.

-موزه‌ی سورسُک (Sursock Museum) در بیروت(که در سال 1961 فعالیت خود را شروع کرد) موزه‌ میراث‌ فرهنگی است که در سال 2015 با هدف اطلاع‌ رسانی و به چالش کشیدن مخاطب‌ها برای حفظ و نگهداری و به نمایش در آوردن هنر بین‌المللی و محلی بازگشایی شد. این موزه یکی از پلتفرم‌های فرهنگی حیاتی بیروت به‌عنوان شهر فرهنگی منطقه است.

-برخی موزه‌های خصوصی نهادهایی غیرانتفاعی هستند نظیر: موزه سالاسالی(Salasali) در دبی و جدیدترین موزه نابو(Nabu) در لبنان، موزه معاصر KOC در استانبول.

نمایشگاه‌ها، گنجینه‌ها و آثار هنری بین‌المللی که عموما توسط موزه‌ها خریداری می‌شوند

نمایشگاه‌های بزرگ و مهمی از هنرمندان خاورمیانه در اروپا و آمریکا برگزار شدند: شفق عبود و هم‌چنین بسیاری از دیگر هنرمندان منطقه‌ای یا جماعت یهودیانی که خارج از اسرائیل و سرزمین‌های اشغالی زندگی می‌کنند، آثارشان را در موسسه دو مونا عرب پاریس (Du Monda Arabe Paris) به نمایش درآورده‌اند.  

نمایشگاه‌های مهمی از هنرمندان خاورمیانه در اروپا و آمریکا برگزار شده است: و بسیاری دیگر از هنرمندان منطقه یا هنرمندان یهودی آثار فخرالنسا زید، سلوی روضه شقیر نیز طی سال‌های 2013 و 2017 در موزه تیت لندن به نمایش درآمد.

آثار آینه‌کاری مشهور منیر شاهرودی فرمانفرماییان سال 2015 در موزه گوگنهایم لندن به نمایش درآمدند.

هنرمند لبنانی اِتِل اَدنان، در سِرپِنتین گالریز لندن در حالی حضور پیدا کرد که نگاهی بر سورئالیسم مصری در مرکز پمپیدو پاریس در سال 2016 برگزار شد.

از جمله مهم‌ترین خریداران اصلی آثار هنری در غرب را می‌توان ذکر کرد: موزه‌ی بریتانیا (آثار روی مقوا)، تِیت مدرن (شفیق عبود، ضیا العزاوی، ابراهیم صلاحی و...)، مرکز پمپیدو و گوگنهایم (منیر فرمانفرماییان)

برای تقویت زیرساخت های موجود، آثار زنده‌رودی و گیراگوسیان، درست مانند محمود سعید در پروسه‌ی آماده‌سازی کاتالوگ از مجموعه کارهایشان هستند کههمۀ آثارشان را دربرمی‌گیرند. چنین ابتکاراتی گام‌های ضروری برای ایجاد یک بازار قانونی و منظم و حفظ اعتماد مصرف‌کنندگان محسوب می‌شوند.

کیوریتورها

بسیاری از نمایشگاه‌های مهم و همچنین نمایش مجموعه آثار یک هنرمند، توسط کیوریتورهای مشهور کیوریت شده که متاسفانه اغلب آنها خارج منطقه خاورمیانه استخدام شده‌اند. رز ایسا (Rose Issa) پروژه‌های متعددی در این ناحیه با استاندارد بالا کیوریت کرده‌است. کریستین توم (Christine Tohme) کیوریتوری دوسالانه‌ی شارجه را در سال 2016 کیوریت کرده ‌است. به‌طورکلی، متخصصینِ فرهنگیِ منطقه با کمبود و کاستی جدی و اساسی‌ای روبه‌رو است که بخشی از آن به‌خاطر که تا حدی نتیجه عدم وجود زیرساخت‌های هنری و آموزش هنر و نبود افراد حرفه‌ای فعال و رشدیافته در عرصه‌ی فرهنگ است.

اینترنت

علاقه‌مندان به هنر اکنون می‌توانند در حراج‌های آنلاین که توسط خانه‌های حراج تسهیل شده شرکت کنند و آثار هنری را از فروشندگان متعدد و معتبر خریداری کنند. اگرچه اینترنت پروسه‌ی کارآمدتری برای جمع‌آوری هنر فراهم می‌آورد، اما اصالت و کیفیت آثار را باید به دقت مورد ارزیابی قرار داد. آرت اسکوپس(ARtscoops)، پلتفرمی آنلاین است که در سال 2015 پایه‌گذاری و بودجه‌ی آن تامین شد و در در زمینه‌ی نمایش، فروش و تبلیغ هنر خاورمیانه بسیار فعال است.

رسانه

ابزارهای بازاریابی که توسط حراجی‌ها و از طریق کمپین‌های تبلیغاتی مجلات هنری استفاده می‌شوند، در ارتقای هنر منطقه‌ای و ترغیب علاقه به فرهنگ منطقه‌ای موفق بوده‌اند. مجله بیدون (Bidoun) (2004)  یکی از پیشگامان عرصه اطلاعات هنری منطقه و تجزیه و تحلیل آن است. این مجله خلاء موجود در سه زمینه‌ی انتشارات، تحصیل و کیوریتوری را برطرف کرد.

مجله‌ی بوم(Canvas) با شروع کار حراج‌های منطقه‌ای در دبی تاسیس شد. این مجله اطلاعات دقیق و عمیقی را در بسیاری از رشته‌های مرتبط با فرهنگ و هنرِ خاورمیانه با جزئیات در بر می‌گیرد.

 سِلِکشِن آرتز (Selection Arts) به منبع اصلی و مهم اطلاعات هنر منطقه‌ و مسایل ورای آن تبدیل شده است. پلتفرمِ آنلاینِ پویا و پرانرژیِ آن بسیاری از رویدادهای هنری و هنرمندان سراسر جهان را تا حد زیادی پوشش میدهد. علاوه بر این، اینستاگرام در حال تبدیل‌شدن به پلتفرمی مهم برای گالری‌ها، هنرمندان و کلکسیونرهای هنر شده است.

چالش‌ها

اکوسیستم فرهنگی هم‌چنان تاثیر قابل توجهی در داخل و خارج منطقه دارد. پایداری فعالیت‌های فعلی نیازمند حمایت و تامین مفاد و قوانین رسمی از سوی موسسات است.

اگرچه لوور ابوظبی و سایر پروژه‌ها بزرگ مقیاس تغییر و تحولات معتبری در صحنه‌ی فرهنگی هستند، اما بی‌شک این زیرساخت‌های فیزیکی نیستند که از تولیدات و دیالوگ‌های فرهنگی حمایت کرده و سبب پایداری آن‌ها می‌شوند. یک اکوسیستم هنری نیازمند چیزی فراتر از ساختمان‌هاست. این امر نیازمند پرورش رفتارها و نگرش‌هایی در جهت درک ارزش ذاتی و حقیقی هنر است. آموزش و پرورشِ نسلی جدید از متخصصین هنر در خاورمیانه گامی ضروری و حیاتی در جهت بهبود حیات و دوام بازار هنر است. آموزش و تحسین و علاقمندی نسبت به ارزش هنر معاصر و تاریخ هنر موجب ساخت جامعه‌ای حامیِ خلق هنرهای معاصر می‌گردد. موسساتی مانند آرت جمیل خود را وقف این ماموریت آموزشی کرده و به چنین اهداف آموزشی اختصاص داده شده‌اند. اشاره به این نکته نیز حائز اهمیت است که که سه مدرک تحصیلی کیوریتورشیپ (Curatorship) در سه سال اخیر شکل گرفته‌اند: دانشگاه آمریکایی بیروت، دانشگاه سنت جوزف بیروت و ان. وای. یو. در ابوظبی. امید است که نسلی جدید از کیوریتورها صحنه‌ی هنری را تکمیل کرده و آن‌را به سطحی آکادمیک برسانند.

علاوه بر این، پایداری بازار به‌دلیل تمرکز قدرت خرید در دستان متقاضیان ثروتمند  و خریداران منطقه به چالش کشیده شده است که اخیرا به نظر می‌رسد که بازار هنر راکد شده و دچار کمبود کلکسیونرهای جدید و جوان است.

خرید آثار هنری خاورمیانه توسط موزه‌های بین‌المللی کاملا محدود است و وقتی پای کلکسیونرهای بین‌المللی به میان می‌آید، تقریبا ناچیز است.

در واقع، کلکسیونرهای بین‌المللی به‌ندرت با هنر خاورمیانه روبرو شده و به خرید آن علاقه نشان می‌دهند. فعال‌ترین گالری‌ها در زمینۀ آثار هنری منحصربه فرد و یونیک که در بیشتر آرت فرهای مهم نظیر فریز به نمایش آثار می‌پردازند، عبارتند از: سیملر (Seimler)، خط سوم (Third Line) و لوری شبیبی(LawrieShabibi).

متاسفانه، آرت دبی با چالش‌هایی جدی مواجه است. این مجموعه، به توافق‌نامه‌ی ده ساله‌ی‌ حمایت مالی(اسپانسرینگ) خود را با گروه اَبراج(Abraaj Group) پایان داده است و اَبراج امسال ورشکسته شد.

در نتیجه، گمان‌ برده می‌شود که بازار هنر خاورمیانه در نقطه تلاقیِ پر مخاطره و نامطلوبی قرار دارد. از زمان شکوفایی عظیمش در سال 2008، که فروش حراج کریستیز دبی به اوج 29 میلیون دلاری خود رسید، به میزان قابل توجهی فروکش کرده است.

ارزش کلی فروش منطقه و همچنین شمار و کیفیت آثار ارائه شده  از 2013- 2014 کاهش پیدا کرده‌است. اقتصاد ضعیف و بیمار و بی‌ثباتی‌های سیاسی منطقه سبب بازار هنر و در نتیجه بروز مشکلاتی نظیر عدم وجود بودجه برای حمایت از تولید فرهنگی شده است.

علیرغم این روند نسبتا بدبینانه ومنفی، کارهای فرهنگی در حال یافتن راه‌ و روش‌های نوینی برای پیشرفت بهتر و مواجهه با این شرایط چالش برانگیز هستند. این فعالیت‌های فرهنگی، فارغ از این‌‌که به صورت خصوصی یا عمومی تامین مالی می‌شوند، برای صحنه‌ی فرهنگی روحیه‌بخش بوده و به علاقه به هنرهای منطقه‌ تاثیر می‌گذارند. از بُعدی دیگر، بازار جهانی هنر هم‌چنان سرسخت و پررونق است. شاید افراد تاثیرگذار در این بازار بین‌المللی در بازار منطقه‌ای به دنبال فرصت هایی در بازار منطقه ایی هستند که هنوز بسیاری با آن آشنایی ندارند.

یادداشت

این مقاله تا حد زیادی در راستای حفظ امانت و سادگی به منطقه عرب نشین و ایران پرداخته است و این اطلاعات به در مورد ترکیه و شمال آفریقا تعمیم‌پذیر نیستند.