طرح زمینه این فرش به گروهی تعلق دارد که در ادبیات فرش به درخت سخنگو یا درخت واق واق شهرت دارد. برای وجه تسمیه طرح‌های این گروه که اغلب درختی است و منقوش به پیکره‌هایی خیالی و واقعی از حیوانات (نظیر فیل، گرگ، سگ و اژدها) انسان و کلّه آنها و حتی پیکره‌هایی شبیه به اجنه، نظرات مختلفی بیان شده است. پیشینه چنین طرحی به قرون هفدهم و هجدهم میلادی بازمی‌گردد که نمونه‌هایی از آنها از مناطق مرکزی ایران، نظیر کاشان و حتی شرقی‌تر در هند باقی مانده است. قالی‌های قدیمی برجای‌مانده نشان می‌دهد که تبریز و هریس دو کانونی مهم برای بافت این طرح بوده که نمونه‌های به نسبت بیشتر و متنوع‌تری با این طرح توسط طراحان و بافندگان این دو شهر بافته شده که مشهورترین‌شان منسوب به حاج جلیل مرندی است. اثر حاضر دارای چارچوب سالم و پرز کوتاه است و مرمت‌هایی برای حفاظت از آن صورت گرفته است. بر روی کتیبه میانی در بالای اثر نوشته شده است: «فرمایش نمره صدوهجده» که در تبدیل با حروف ابجد معادل نام «حاج جلیلی» خواهد شد. برخی در تاریخ شفاهی آذربایجان نقل می‌کنند که اگرچه نامی از او در حوادث انقلاب مشروطه برده نشده، اما از فعالان مشروطه‌خواه در تبریز بوده است.
نام «حاج جلیل مرندی» با گروهی خاص از قالی‌های قدیم تبریز که رنگ‌آمیزی متفاوتی داشتند درآمیخته و به شناس‌های برای تشخیص قالی‌های او بدل شده است. تعداد رنگ‌ها محدود و حداکثر ده رنگ؛ شامل غلبه فام‌هایی از حنایی نارنجی‌فام، قرمز کم‌مایه و عاجی(پشم رنگ‌نشده) است. نام او همچون اسطورهای جدایی‌ناپذیر در میان مشاهیر هنر در خطه آذربایجان و در میان فرش‌شناسان ایران و جهان و تجار فرش از شهرت بالایی برخوردار است. تعداد فرش‌هایی که منقوش و ممهور به نام وی باشد انگشت‌شمارند و بیشتر آثار منسوب به او از شیوه رنگ‌آمیزی قالی‌هایش شناخته می‌شود.
لازم به ذکر است که این فرش یکی از محورهای اصلی در فیلمی کوتاه به نام «قالی سخنگو» بود که در سال 1385 توسط بهرام بیضایی ساخته شد.