کارما

نیویورک NY 10009

 

منوچهر یکتایی

۳۰ سپتامبر تا ۱۳ نوامبر ۲۰۲۱

نیویورک، خیابان دوم شرقی، شماره ۱۷۲ و ۱۸۸ 

کد پستی: NY 10009 

…

چه کسی

بهتر از من سخاوت صبح را می‌داند

آنگاه که در چشم یک گل شکفته منعکس می‌شود 

...

بگذار به پاخیزم

بگذار کاری کنم

بگذار نور بیفکنم

 

- منوچهر یکتایی، «یک خاطره فرسوده»، آدیرونداکس، ۴ اکتبر ۲۰۰۲.

برگردان از فارسی توسط ایرج انور و داریوش یکتایی

 

باعث مسرت کارما است که نمایشگاهی از نقاشی‌های منوچهر یکتایی (تولد ۱۳۰۰، تهران، ایران؛ وفات ۱۴۰۰، نیویورک، نیویورک) برگزار می‌کند. این نمایشگاه در شماره‌های ۱۸۸ و ۱۷۲ خیابان دوم شرقی کارما برگزار خواهد شد و اولین نمایشگاه کارما با یکتایی است.  

 

نقاشی‌های یکتایی با رنگ‌های منحط، ضربه‌قلم‌های آزاد و بی‌قاعده و رنگ‌گذاری ضخیم، سنت‌های شرقی و غربی را در هم می‌آمیزند و ترکیبی منحصر به فرد از انتزاع و پیکرنمایی را می‌سازند که همان‌قدر مدیون فرانتس کلاین است که پل سزان به شعر مولانا.

یکتایی تحت تأثیر اوایل زندگی‌اش در ایران، سفرهایش به پاریس و مدرسه نیویورک است و به عنوان یکی از معدود اکسپرسیونیست‌های انتزاعی شناخته می‌شود که به کار خود در ژانر نقاشی طبیعت بی‌جان سنتی ادامه داد. 

او که شاعری کارکشته بود، با حساسیت آهنگین اشعار منظوم آزاد خودش به هنر نقاشی روی آورد. 

اثری که در چارت‌های کارما به نمایش گذاشته شده است آثاری از یکتایی متعلق به اواخر دهه ۱۳۳۰ تا اوایل دهه ۱۳۸۰ است که انعکاس دهنده توجه نوگرایانه او به فرم، رنگ و فضا است.

نمایشگاه شماره ۱۸۸ خیابان دوم شرقی سیر تکامل نقاشی‌های طبیعت بی‌جان یکتایی از اواسط دهه ۱۳۵۰ تا پایان دهه ۱۳۷۰ را به نمایش می گذارد. در دهه ۱۳۵۰، یکتایی با چینش‌های دقیق سوژه‌های بی‌جان شامل میوه‌ها، گل‌ها و گیاهان، با استفاده از کاردک تخته رنگ در پی کاوش موضوع همیشگی خط است؛ نشانه‌های او محدود شده، هدفمند، و با ترکیب‌بندی سفت و سخت طراحی شده‌اند که نشان‌دهنده عزیمت او از ضربه‌قلم‌های آزاد و بی‌قاعده او در دهه ۱۳۴۰ است. این نقاشی‌ها تلفیقی رادیکال از اکسپرسیونیسم و ​​بازنمایی است که در آن‌ها خطوط کوتاهٍ رنگ، حرکت دسته‌های پارچه و گلبرگ‌های معلق گل‌ها را تداعی‌می‌کنند و تکه‌های رنگ لایه‌لایه، میوه‌ها و کارد و چنگال را روی توری سفره حک می‌کنند. 

 

در سال‌های بعد، نقاشی‌های طبیعت بی جان یکتایی شروع به کاوش در گفتگوی بین فضای داخلی و خارجی می‌کنند. ساختارهای افقی مستحکم، مرز پنجره‌ها را بازنمایی می‌کنند و نقش‌مایه‌ای را معرفی می‌کنند که در دهه‌های ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰ در کار او باقی مانده‌اند. یکتایی همانند پولاک و فرانکنتالر، بوم‌هایش را روی زمین نقاشی می‌کرد که به او اجازه می‌داد در حالتی متعادل بین حرکات آزاد و کنترل‌شده نقاشی کند. در نقاشی‌های او حجم به انبوهی از سطوح صاف تقسیم می‌شود و ژرفانمایی جوی با نمای تمام‌رخ سنتی طبیعت بی‌جان ترکیب می‌شود. این حالت که یادآور کوبیسم است، تمایز بین نقش و زمینه را از بین می‌برد و در عین حال یک بعد سوم حجم‌دار را ارائه می‌دهد. 

 

نقاشی‌های اتاق پشتی گالری مربوط به اوایل دهه ۱۳۴۰ امکان بررسی دقیق تر ضربه‌قلم‌های سیال او را فراهم می‌کند. ضربه‌قلم‌های پرپیچ‌وخم گهگاه سوژه‌های قابل تشخیصی می‌سازند و به مکاشفه خوانایی فرم می‌پردازند.

بوم‌های یکتایی زبان بصری او را به تصویر می‌کشند؛ زبانی که همانطور که مدیا فرزین می‌گوید: «هرگز از سوژه به عنوان لنگر و منجنیق انتزاع غافل نشد». انبوه لکه‌های زرد، انبوهی از لیمو را تداعی می‌کنند. خط‌های سفید و آبی، سایه‌روشن‌ها و چین‌وشکن پارچه‌ها را حجاری می‌کنند. از نظر اسلیفکین، این آثار «عملیاتی کاملاً گذرا بودند: نقاش چیزی را تصور می‌کند، یک سوژه در نظر می‌گیرد. حال نقاش این سوژه را خواه یک شخصیت انسانی باشد یا یک شی یا حتی یک حالت احساسی یا یک خاطره احساسی، از طریق مجموعه‌ای از فرآیندهای چکاندن و پیچش به صورتی نامشخص، مرموز و در حالت دائمی «شدن» ارائه می‌دهد».

 

بوم‌های با اندازه‌های کوچک در نمایشگاه شماره ۱۷۲ خیابان دوم شرقی، حول موضوعات کوچک و جزیی می‌چرخند؛ یک دسته گل کوچک، یک شکوفه تنها یا یک خوشه گوجه در حال رسیدن. مقیاس کوچک این آثار، 

تمرکز دقیق‌تری بر جزئیات را نشان می‌دهد و مجاورت اندود گچی رنگماده در کنار لایه‌های ظریف رنگ را نشان می‌دهد. از اواسط دهه ۱۳۳۰ تا اوایل دهه ۱۳۸۰، این آثار جایی برای کاوش‌هایی کوچک‌تر هستند؛ تلاش‌هایی که نشان می‌دهند چگونه ریزترین حالت‌ها می‌توانند جزییات بصری بی‌شماری را در خود جای دهند.

آن‌ها تغزل اشارت یکتایی و چگونگی وجود انتزاع در تقاطع شعر و نقاشی وی را -هم در تبدیل احساسات به کلام و هم تبدیل زندگی به رنگ- به نمایش می‌گذارند.

این نمایشگاه با یک تک‌نگاری کاملا مصور همراه با مقالاتی از رابرت اسلیفکین، فرشته دفتری، مدیا فرزین و بیدل دوک و همچنین گفتگوی هادی فلاح پیشه و طاهره فلاح زاده همراه خواهد بود.