در شرایط حساس کنونی بسیاری از کسب‌و‌کارها با مشکلات مالی دست به گریبان شده‌اند؛ کسب‌وکارهای هنری نیز از این قاعده مستثنی نبوده‌اند. در این میان هنرمندان، که اکثراً ماهیت کارشان در ذیل مجموعه‌ی خوداشتغالی قرار می‌گیرد، بیش از سایرین تحت فشار قرار گرفته‌اند. در این یادداشت سعی داریم به انواع حمایت‌های هنری که هنرمندان تجسمی می‌توانند در چنین مواقعی از آن استفاده کنند، بپردازیم. این حمایت‌ها در اکثر موارد در قالب بیمه‌های هنرمندان و خدمات صندوق‌های اعتباری هنری ارائه می‌شوند. بعضی از رزیدنسی‌ها نیز می‌توانند در زمینه‌ی حمایت‌های مالی از هنرمندان عمل کنند، اما نه تنها غالباً کوتاه مدت‌اند و به صورت گزینشی عمل می‌کنند، بلکه در بیشتر موارد یک نهاد غیردولتی هستند.
بیمه‌ی هنرمندان در ایران
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای بیمه‌کردن هنرمندان با مؤسسه‌ی توسعه‌ی هنرهای تجسمی معاصر و صندوق اعتباری هنر همکاری می‌کند. یعنی هنرمندان برای برخورداری از بیمه‌ی هنرمندان باید از طریق عضویت در یکی از این دو مؤسسه اقدام کنند؛ پس از آن این مؤسسات با ارائه‌ی معرفی‌نامه به بیمه‌ی تأمین اجتماعی مراحل بیمه‌شدن را برای هنرمندان انجام می‌دهند. شرایط و مراحل عضویت در این دو نهاد در وب‌سایت آن‌ها به دقت توضیح داده شده است.
لازم به ذکر است که هنرمندان می‌توانند مانند صاحبان مشاغل آزاد، خودشان را در شرکت‌های خصوصی و غیردولتی بیمه کنند و با پرداخت حق بیمه‌ی ماهیانه از مزایای بیمه و دریافت مستمری برخوردار شوند؛ بیمه‌ی هنرمندان هم مشابه بیمه‌ی تأمین اجتماعی برای صاحبان حرف و مشاغل آزاد، یک بیمه خویش‌فرماست؛ با این تفاوت که هنرمندانِ عضو صندوق اعتباری هنر، از کمک ویژه‌ی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برخوردار می‌شوند و به جای پرداخت 30 درصد از حداقل دسـتمزد مصوب شورای عالی کار به عنوان حق بیمه، 10 درصد پرداخت می‌کنند. صندوق اعتباری هنر برای بیمه‌ی تکمیلی درمان هنرمندان نیز با بیمه‌ی دانا قرارداد دارد.
در دوران کرونا با تعطیل‌شدن گالری‌ها، اکثر هنرمندان با مشکلات حمایتی و تأمین مالی مواجه شدند. در این میان، با اینکه بیمه‌شدگان صندوق اعتباری هنر، مشمول بیمه‌ی بیکاری نمی‌شدند، اما این صندوق تصمیم گرفت تا مبلغی را به عنوان کمک هزینه‌ی بیکاری کرونا به آن‌ها اختصاص دهد؛ نتیجه‌ی آن تخصیص 120 میلیارد تومان در سال 1399 برای هنرمندانی بود، که در اثر این فراگیری مجبور به توقف کاری شده بودند. به گفته مدیرعامل صندوق اعتباری هنر، در دیماه ۹۹، با همکاری بیمه سامان، همه‌‌ی اصحاب فرهنگ و هنر تحت پوشش بیمه‌ی کرونا قرار گرفتند که در کنار مزایا، خسارت روزهای بستری هم شامل این بیمه می‌شد. ضمن اینکه در همین سال، برای همه اعضا سه ماه بیمه تکمیلی رایگان محاسبه شد.
صندوق‌های اعتباری هنری در ایران
صندوق‌های اعتباری هنر در ایران علاوه بر خدمات بیمه، خدمات اعطای وام و بسته‌های حمایتی به هنرمندان را نیز ارائه می‌دهند. بزرگترین صندوق حمایت مالی از هنرمندان تجسمی در ایران در حال حاضر صندوق اعتباری هنر است. انجمن هنرمندان نقاش ایران نیز با صندوق پایا، خدمات حمایت مالی را تنها برای هنرمندان نقاش عضو این انجمن فراهم می‌کند.
اعطای وام و بسته‌های حمایتی در این صندوق‌ها منوط به شرایط هنرمند می‌باشد و پس از تأییدشدن شرایط یا مستقیماً پرداخت می‌شود و یا معرفی‌نامه‌ای برای بانک طرف قرارداد صادر می‌شود.
بسته‌های حمایتی در صندوق اعتباری هنر، در قالب مشارکت در تولید اثر هنری، کمک مستمری ازکارافتادگی، کمک مستمری سالمندی، کمک هزینه‌ی معالجه و کمک‌های مالی اضطراری دسته‌بندی می‌شوند. شروط عضویت در این صندوق برای بهره‌بردن از بیمه و بسته‌های حمایتی عبارت‌اند از:
- دارا بودن حداقل 18 سال سن و حداکثر 50 سال
- داشتن مدرک تحصیلی مرتبط از هنرستان‌ها و دانشکده‌های هنری مورد تأیید وزارت علوم
- فعالیت به صورت حرفه‌ای یا برگزاری حداقل یک نمایشگاه انفرادی
- در صورت عدم تحصیلات آکادمیک هفت سال سابقه فعالیت حرفه‌ای مستمر و برگزاری سه نمایشگاه انفرادی لازم است.
صندوق اعتباری هنر برای هنرمندان کارتی به نام هنر کارت نیز صادر می‌کند و که غالب کمک‌ها و حمایت‌ها از آن طریق به دست هنرمندان می‌رسد. اکنون پس از بررسی انواع حمایت‌های مالی از هنرمندان در ایران، به معرفی انواع حمایت‌های مالی هنرمندان در جهان می‌پردازیم.
خدمات بیمه و صندوق‌های هنری در خارج از ایران
برنامه‌های حمایتی مالی از هنرمندان در سایر کشورهای جهان تنوع زیادی دارد. در بیشتر کشورها این خدمات توسط مؤسسات و شرکت‌های بیمه خصوصی انجام می‌شود. اما در این میان کشور آلمان یکی از بهترین خدمات حمایتی مالی به هنرمندان را ارائه می‌دهد. خدمات صندوق تأمین اجتماعی هنرمندان آلمانی، به عنوان یک نهاد دولتی، شامل بیمه‌ی بازنشستگی قانونی اجباری و بیمه‌ی درمانی و مراقبت‌های پرستاری طولانی مدت، متناسب با شرایط مالی و وضعیت درآمد فرد می‌باشد.
