بررسی بازار هنر رضا درخشانی

درباره رضا درخشانی

او پیش از مهاجرت به امریکا در دانشگاه تهران و هنرکده‌ی هنرهای تزئینی به تدریس هنر مشغول بود. در مدت اقامتش در آمریکا به فعالیت هنری در زمینه‌ی موسیقی و نقاشی پرداخت؛ در سال 1381 به ایران بازگشت و آثارش را در گالری‌هایی همچون خانه‌ی هنرمندان ایران، فرهنگسرای نیاوران، طراحان آزاد و ماه به نمایش گذاشت. آثار رضا درخشانی علاوه بر ایران بارها در انگلیس، ایتالیا، فرانسه، سوییس، امریکا و ... نیز به نمایش درآمده است. او در زمینه‌ی اجرایی و نمایش‌های مبتنی بر موسیقی و نقاشی نیز تجارب جالبی داشته است.
درخشانی پس از یک‌دوره‌ تجربه‌ی نقاشی واقع‌گرایانه (تکچهره، منظره و موضوعات اجتماعی)، از اوایل دهه‌ی 1370، شیوه‌های مختلف انتزاعی و پیکرنما را آزموده است. او تحت تأثیر سنت موسیقی ایرانی به بدیهه‌سازی در نقاشی اعتقاد دارد. نقاشی‌های او همچون شیوه‌ی کارش در موسیقی مبتنی بر بداهه‌پردازی است و از این رو آثار او اغلب فاقد پیش‌طرح یا اتود قبلی‌اند. در واقع می‌توان گفت که نقاشی‌ برای او نوعی فرایند اکتشافی است و از این جهت نتیجه‌ی کار قابل‌پیش‌بینی نیست. او در تصویرپردازی‌های تغزلی‌اش می‌کوشد رنگ و نور را در هم آمیزد. رنگ در آثار درخشانی نقش بسیار مهمی دارد. تا آن پایه که برخی از کارشناسان هنری دوره‌های مختلف کاری‌ او را برحسب رنگ‌های مورد استفاده‌اش دسته‌بندی کرد‌ه‌ا‌ند. او با بیانی عارفانه به ستایش زیبایی‌های دنیای طبیعی می‌پردازد. در دوره‌ای درخت از مضامین پرتکرار در نقاشی‌های اوست: پدیده‌ای زنده که گهگاه به پیکر انسان شبیه می‌شود. اما سال‌هاست نقش‌مایه‌هایی نظیر سوار و شکارگاه،در آثار او محوریت یافته‌اند.

حضور در حراج‌ها

اولین حضور رضا درخشانی در حراج‌ها به سال 1386 (اکتبر 2007) و خانه‌حراج ساتبیز بازمی‌گردد. آثار او تا کنون 136 مرتبه در حراج‌های داخلی و خارجی حضور داشته و 77 درصد آثارش در حراج‌های بین‌المللی به فروش رسیده است.

فروش آثار در خانه‌حراج‌ها
5,972,055
تعداد آثار در حراجی‌های بین‌المللی
136
نرخ فروش آثار مجموع
77%
میانگین رشد آثار
۴۱%
تعداد آثار در حراج تهران
17
مجموع فروش در حراج تهران
1,536,111
تعداد نمایشگاه‌های انفرادی
بیش از 22 نمایشگاه

بدون عنوان (1388)
رنگ روغن و لعاب‌رنگ روی بوم
200.5*181.2 سانتیمتر
قیمت فروخته‌شده: 221000 دلار

گران‌ترین اثر او تا سال 2021 در حراج کریستیز به مبلغ 221 هزار دلار در سال 1394 (مارچ 2016) چکش خورده است. این تابلو از سویی ملهم از نگارگری است و از سوی دیگر با بداهه‌نوازی در موسیقی ایرانی پیوند دارد. او در این اثر الگوی مرسوم خنیاگر را از نگاره‌های بزمی وام گرفته است. نقش‌مایه‌ای که با فنون و رویکرد موسیقایی درخشانی در نقاشی هم‌خوانی دارد و در فرم اثر نیز تسری می‌یابد. خنیاگران در یک ردیف نیم‌دایره‌ای و با استفاده از رنگ‌های طلایی در دل تابلو نقاشی شده‌اند و قلم‌ضربه‌های صورتی‌رنگ همچون ترنم نغمات‌ساز آن‌ها سراسر تابلو را احاطه کرده است. خودانگیختگی و رهایی این قلم‌ضربه‌ها یادآور شیوه‌ی رنگ‌گذاری نقاشان امپرسیونیست است، با این تفاوت که رنگ‌ماده به‌جای آن‌که ترجمانی از تأثیر دیداری و گذرای اشیاء در چشم باشد، انعکاسی از صدای سازها و روح تغزلی حاکم بر این مجلس است. تمام عناصر نقاشی، از جمله پیکره‌ی خنیاگران نیز در ارتعاش این قلم‌ضربه‌های رقصان حل می‌شوند. این اثر نمونه‌ی شاخصی از آثار مشهور درخشانی است و تمام مشخصه‌های سبکی هنرمند را به کمال در دل خود جای داده است.

مجموع فروش سالانه‌ی آثار رضا درخشانی در خانه‌حراج‌ها

اگرچه عرضه‌ی آثار رضا درخشانی از سال 2007 تا 2016 با فراز و فرودهای بسیاری همراه بوده، اما از نظر ارزش آثار روند صعودی خود را حفظ کرده است. نکته‌ای قابل تأمل در بازار آثار رضا درخشانی، حضور گسترده‌ی او در حراج‌های مختلف جهانی است. در فاصله‌ی سال‌های 2016 تا 2018 در پی کاهش حضور او در حراج‌ها، مجموع فروش او نیز سیری نزولی را تجربه کرده است، اما پس از آن با احیای عرضه و حضور پررنگ‌تر آثارش در حراج‌ها، شاهد رشد ملایم آمارهای فروش او هستیم. هرچند سال‌های ‌2019، 2020 و 2021 سال‌های خوش‌یمنی برای هنر درخشانی نبوده و تعداد آثار این هنرمند که در حراج‌ها چکش نخورده‌اند افزایش یافته است. از این رو نرخ فروش آثار او در این دو سال سیری نزولی داشته اما در نیمه‌ی اول سال 2022 بازار او رشد مثبت پیشین خود را باز یافته است. سال 2016 از نظر مجموع فروش پررونق‌ترین سال بازار هنر درخشانی است. در این سال 10 اثر از 11 اثر عرضه‌شده‌ی او با ارزشی بالغ بر 731231 دلار به فروش رسیده‌اند.

نرخ فروش آثار رضا درخشانی در خانه‌حراج‌ها

همان‌طور که گفته شد گستره‌ی حضور آثار درخشانی در سراسر دنیا بیش از هر هنرمند ایرانی دیگری بوده و حضور حداکثری او در حراج‌های شناخته‌شده و شناخته‌نشده از عواملی است که بازار او را تحت تأثیر خود قرار داده است. بنابراین آثار او در حراج‌هایی که شناخت چندانی از هنر معاصر ایران و یا خاورمیانه نداشته‌اند با اقبال خوبی مواجه نشده و این یکی از دلایلی است که بازار درخشانی در سال‌های اخیر نرخ فروشی نزولی را تجربه کرده است. علاوه بر این، آثاری که در سال‌های اخیر از این هنرمند ارائه شده، از مجموعه‌های محبوب او نبوده‌اند. مهمترین مجموعه‌های درخشانی که بخش بزرگی از بازار هنر او را به خود اختصاص داده‌اند، نقاشی‌هایی است که با الهام از نگارگری ایرانی و با موضوعاتی چون شکار، بزم و رزم نقاشی شده‌اند.

مجموع تعداد و ارزش آثار درخشانی در بازه‌های قیمت

از 136 اثر درخشانی که در خانه‌حراج‌ها ارائه‌ شده‌اند، 53 اثر در باز‌ه‌ی 10 تا 50 هزار دلار به فروش رسیده و مجموع فروش او در این بازه به مبلغ1640 هزار دلار رسیده است، اما بیشترین مجموع فروش او در این سال‌ها به‌واسطه‌ی آثاری در بازه‌ی قیمتی بالاتر 100 تا 500 هزار دلاری رقم خورده است. بر اساس همین الگو می‌توان گفت که احتمال فروش آتی آثار او این بازه‌های قیمتی بیش از سایر بازه‌هاست چرا که 39 درصد آثارش در این بازه فروخته شده‌اند.