حراج کریستیز، از 20 اردیبهشت 1403، 90 اثر از 70 هنرمند مدرن و معاصر خاورمیانه را در وبسایت خود به تماشا گذاشت. پیشنهادات قیمت به‌صورت آنلاین ثبت می‌شد ولی با از دسترس خارج شدن سایت به علت حمله سایبری، کریستیز پیشنهادات را تلفنی یا حضوری ثبت کرد. به دلیل اختلالات پیش آمده، این حراج که با سایر مزایده‌های آنلاین همزمان بود، تا 11 خرداد 1403 ادامه یافت و مجموع فروش 2.2 میلیون دلار را بدست آورد. 40% از آثار به مزایده گذاشته شده بیش از میانگین برآوردها چکش خوردند و 16% از آثار فروخته نشد. در بین قطعات ارائه‌شده، آثار هنرمندان ایرانی و لبنانی عملکرد قابل توجهی داشت؛ به عبارت دیگر، علاوه بر آنکه مجموع فروش هنرمندان ایرانی 693 هزار دلار و هنرمندان لبنانی 662 هزار دلار محاسبه شد، عنوان اولین و دومین اثر گران این مزایده به منیر فرمانفرماییان، هنرمند ایرانی، و پاول گیراگوسیان، هنرمند لبنانی، تعلق گرفت. 

از مجموع فروش 2.2 میلیون دلار، بیشترین سهم به آثاری اختصاص گرفت که در بازه‌ی قیمتی 10 تا 50 هزار دلار قرار داشتند؛ به عبارت دقیق‌تر، 37 اثر در این بازه فروخته شدند و حدود 921 هزار دلار را حاصل کردند. مدیوم نقاشی 65% از آثار ارائه‌شده را شامل می‌شد و پس از آن چاپ و عکاسی هر یک سهمی 10% داشتند.

عملکرد آثار هنرمندان ایرانی در حراج

14 هنرمند ایرانی با 16 اثر در مزایده آنلاین کریستیز حضور داشتند: طلا مدنی، ناصر عصار، منیر فرمانفرماییان، منوچهر یکتایی، محمد احصایی، مارکو گریگوریان، فریده لاشایی، فرهاد احرارنیا، سهراب سپهری، رضا درخشانی، حسین زنده‌رودی، پرویز تناولی، بهمن محصص و بهجت صدر. از محصص و تناولی دو اثر و از سایر هنرمندان فوق‌الذکر یک اثر ارائه شده بود. 

تمامی آثار عرضه شده از هنرمندان ایرانی فروخته شد (نرخ فروش 100%) و مجموع 693 هزار دلار را بدست آورد. میانگین قیمت آثار هنرمندان ایرانی با توجه به این مجموع 43 هزار دلار محاسبه می‌شود، که بالاتر از میانگین قیمت کلی آثار در این حراج است (29 هزار دلار).

اثر «بدون عنوان» (1353) منیر فرمانفرماییان با 101% رشد نسبت به میانه برآوردها به مبلغ 201.6 هزار دلار به فروش رفت و گران‌ترین اثر این مزایده نام گرفت. بعد از منیر، در بین سایر آثار هنرمندان ایرانی، نقاشی مونوکروم زنده‌رودی با نام «لال+ت» (1348) با قیمت 94.5 هزار دلار و تابلو رضا درخشانی با فروش 82 هزار دلار، به ترتیب پنجمین و ششمین اثر گران در این حراج آنلاین شدند.

تابلو طلا مدنی از سایر آثار ایرانیان بود که عملکرد خوبی در این مزایده داشت. این نقاشی با برآورد 5 تا 7 هزار دلار، به قیمت 21.4 هزار دلار به فروش رسید: یعنی رشدی برابر با 257%. نقاشی طلا مدنی دومین اثر برتر این حراج از لحاظ نرخ رشد بود.

بررسی تاریخچه حضور آثار ایرانیان در بازار ثانویه

سه اثر از 16 اثر هنرمندان ایرانی در حراج مدرن و معاصر دبی کریستیز، دارای تاریخچه حضور در حراج‌ها هستند؛ یعنی بیش از یکبار در حراج‌ها عرضه شده‌اند: آثار گریگوریان، یکتایی و زنده رودی.

اثر کاهگلی گریگوریان با نام «گارنی» - که در زمان حضور هنرمند در ارمنستان در سال 1996 خلق شده است - در حراج پساجنگ و معاصر کریستیز در سال 1401 بین 33 تا 44 هزار دلار برآورد شد و فروش نرفت. پس از دو سال دوری از مارکت، این اثر مجدداً در همین خانه حراج وارد بازار شد و با برآورد قیمت کمتر (25 تا 35 هزار دلار) به قیمت 30 هزار دلار چکش خورد. فروش 30 هزار دلاری اثر مارکو نزدیک به قیمت کمینه برآورد دو سال پیش اثر بود.

اثر یکتایی که در حراج دبی کریستیز به قیمت 52 هزار دلار فروخته شد، در همین سال میلادی (2024) در حراج نوزدهم تهران (بهمن 1402) به قیمت 107 هزار دلارچکش خورد. این تفاوت قیمت فروش در عرض چند ماه نشان از آن دارد که قیمت آثار هنری در مارکت داخل و خارج تفاوت فاحشی باهم دارند.

نقاشی «لال+ت» از زنده‌رودی، نخستین‌بار در سال 1393 در حراج هنر معاصر کریستیز عرضه شد و به قیمت 98 هزار دلار فروخته شد. این اثر پس از ده سال دوری از مارکت در حراج اخیر کریستیز دبی به قیمت 94 هزار دلار چکش خورد. این نزدیکی قیمت فروش و حتی قرابت برآوردهای حراج می‌تواند نشان از آن داشته باشد که مارکت آثار هنری زنده رودی در این سال ها ثابت مانده است - گرچه می‌بایست اشاره داشت که این ادعا نیازمند بررسی بیشتر است.