پس از سال 2006 و ورود حراج‌های بین‌المللی به منطقه، حراج‌خانه‌های شناخته‌شده‌ای چون ساتبیز، برنامه‌ای متداوم در خصوص هنر مدرن و معاصر خاورمیانه دنبال کرده‌اند و با شکل‌گیری دپارتمان‌های مجزا برای هنر خاورمیانه سالانه دو بار مزایده‌‌هایی چه آنلاین و چه آفلاین از هنر منطقه منا برگزار می‌کنند. در سال‌های اخیر، حراج میلون نیز - به‌خصوص با ورود زهرا جهانبخش به بخش فروش دپارتمان هنر خاورمیانه - به تقویت این دست از حراج‌ها پرداخته و با آنکه هنوز تأثیرگذاری سایر حراج‌های قدمت‌دار را بر مارکت هنرمندان منطقه ندارد، اما با ورود به بیروت از سال گذشته نتایج به نسبت خوبی را بدست آورده است.

 با آغاز سال 2024 میلادی حراج‌های هنر خاورمیانه بار دیگر از سر گرفته شد. این مزایده‌ها در پاییز و بهار هر سال برگزار می‌گردند. حراج ساتبیز و میلون در 6 اردیبهشت 1403 نخستین مزایده سال 2024 هنر خاورمیانه را ترتیب دادند که در ادامه در مورد آمار و ارقام این حراج‌ها و همچنین عملکرد هنرمندان ایرانی می‌خوانید.

حراج فقط-آنلاین هنر مدرن و معاصر خاورمیانه

 ساتبیز، 6 اردیبهشت 1403

حراج فقط-آنلاین هنر مدرن و معاصر خاورمیانه ساتبیز در 6 اردیبهشت 1403 پس از 14 روز پیش نمایش آنلاین برپا شد. این حراج همچنین 4 روز نمایش حضوری را در ساختمان ساتبیز در لندن ترتیب داد. در مزایده اخیر مدرن و معاصر خاورمیانه ساتبیز 70 اثر از 44 هنرمند از منطقه منا ارائه شد که از این هنرمندان حدود 30% در قید حیات بودند.

این حراج حول دو مجموعه خصوصی بسیار شناخته‌شده شکل گرفته بود که یکی از آن‌ها متعلق به زوج مجموعه‌دار ایرانی، یعنی شیرین و رضا خازنی، است. از مجموعه‌ی خازنی‌ها - که عمدتاً در دهه‌ی 1340 شمسی گردآوری شده است - 13 اثر از پرچم‌داران مدرنیست ایرانی عرضه شد. ستاره‌های این حراج، یعنی دو اثر از مجموعه‌ی فی‌فی بهمن محصص، متعلق به همین مجموعه و مستقیماً توسط خازنی‌ها و از استودیو هنرمند خریداری شده بود. «فی‌فی و گیتار» محصص، با کسب 382/6 هزار دلار گرانترین اثر و اثر «بدون عنوان» محصص با 191/3 هزار دلار دومین اثر گران این مزایده نام گرفت.

از 70 اثر ارائه‌شده در حراج مدرن و معاصر ساتبیز 40 اثر فروش رفت و 30 اثر به قیمت رزرو نرسید و فروخته نشد. آثار چکش‌خورده مجموع فروش 2/16 میلیون دلار را کسب کرد و بدین ترتیب، میانگین قیمت آثار 54 هزار دلار محاسبه شد. از مجموع حاصل‌شده، بیشترین فروش بر اساس ملیت را هنرمندان ایرانی با 926 هزار دلار بدست آوردند. بعد از ایرانی‌ها، هنرمندان لبنانی با 417/7 هزار دلار و هنرمندان ترک با 288/5 هزار دلار بیشترین فروش را تجربه کردند.

عملکرد هنرمندان ایرانی در حراج

سهم حضور هنرمندان ایرانی در این حراج 27% و سهم آثار ایشان 24% است؛ به عبارت دقیق‌تر، 12 هنرمند مدرن و معاصر ایرانی با 17 اثر حضور دارند: ناصر عصار (1 اثر)، ناصر اویسی (2 اثر)، منصور قندریز (2 اثر)، غلامحسین نامی (1 اثر)، عبدالرضا دریابیگی (1 اثر)، عباس کیارستمی (1 اثر)، صادق تیرافکن (1 اثر)، صادق تبریزی (1 اثر)، سهراب سپهری (2 اثر)، ژازه تباتبایی (1 اثر)، رضا درخشانی (2 اثر) و بهمن محصص (2 اثر). 

هنرمندان ایرانی موفق به فروش 12 اثر از این 17 اثر شدند؛ بعد از بهمن محصص که عنوان گران‌ترین آثار حراج را با نام خود گره زد، نقاشی سهراب سپهری با کسب 135.5 هزار دلار و تابلو منصور قندریز با فروش 127/5 هزار دلار به ترتیب گران‌ترن آثار ایرانی در حراج شناخته شدند.

آثار هنرمندان ایرانی شامل نقاشی، طراحی، چاپ و عکس می‌شد؛ از این میان، ژانر نقاشی با سهم 59% بیشترین میزان فروش را بدست آورد. در بین سایر ژانرها تنها عکاسی بود که فروش صفر درصد را برای ایرانیانِ حاضر در حراج داشت.

میانگین برآورد قیمت آثار هنرمندان ایرانی قبل از آغاز مزایده 46 هزار دلار محاسبه شد که حدود 1/5 برابر گران‌تر از آثار هنرمندان غیر-ایرانی بود. با اتمام حراج، میانگین قیمت آثار هنرمندان ایرانی به 77/1 هزار دلار رسید.

هنرمندان زن منطقه، پیشتاز در ساتبیز

نیمی از 10 اثر گران‌ این مزایده متعلق به هنرمندان زن ترک و عرب است؛ هنرمندانی که معمولاً در حراج‌های مدرن و معاصر خاورمیانه خوش می‌درخشند: ایتیل عدنان (هنرمند لبنانی)، فخرالنسا زید (هنرمند ترک)، خدیجة ریاض (هنرمند مصری) و هیف قهرمان (هنرمند عراقی-آمریکایی).

از ایتیل عدنان، شاعر و هنرمند لبنانی، دو تابلو نقاشی و یک طراحی چکش خورد که نقاشی‌ها بعد از دو اثر محصص، سومین و چهارمین آثار گران در این مزایده شدند. آثار این هنرمند لبنانی که بیشتر به‌خاطر رنگ‌های درخشان و رویکرد انتزاعی‌شان شناخته می‌شوند، هرکدام به قیمت 191/3 هزار دلار به فروش رفته و با کسب مجموع 382/6 هزار دلار یک تنه آمار فروش هنرمندان لبنانی را افزایش دادند.
فخرالنسا زِید، یکی دیگر از هنرمندان پرفروش در این حراج است. اثر بدون عنوان (چشم‌انداز استودیوی هنرمند به خیابان تسویکیه) زِید با 20% رشد نسبت به میانگین برآورد به قیمت 151/4 هزار دلار چکش خورد و پنجمین اثر گران این مزایده شناخته شد.

آثار خدیجة ریاض و هیف قهرمان به ترتیب در رتبه‌های نهم و دهم قرار گرفتند: اثر ریاض به قیمت 87/6 هزار دلار و اثر قهرمان به قیمت 67 هزار دلار فروخته شدند.

حراج هنر مدرن و معاصر خاورمیانه میلون و اسوسیز در 6 اردیبهشت 1403 در بیروت برگزار شد. در این حراج 138 اثر هنری از 83 هنرمند ارائه گشت و با فروش 91 اثر موفق به کسب 692/3 هزار دلار شد. مجموع فروش کم‌تر این حراج نسبت به ساتبیز می‌تواند به نوع آثار ارائه‌شده مرتبط باشد؛ به‌عبارتی، در این حراج، تعداد آثار طراحی به نسبت زیادتر از ساتبیز بود.

از مجموع حاصل‌شده، 505/6 هزار دلار را هنرمندان لبنانی کسب کرده‌اند، که می‌تواند از تأثیرات برگزاری حراج میلون در بیروت، پایتخت لبنان، باشد. گرانترین اثر این حراج نیز به یک هنرمند ارمنی-لبنانی، یعنی پاول گیراگوسیان، تعلق داشت. بعد از لبنان هنرمندان سوری بیشترین فروش را در این مزایده داشته‌اند و 88 هزار دلار را با فروش 13 اثر از 28 اثر ارائه‌شده بدست آوردند.

هنرمندان ایرانی در حراج میلون

حضور هنرمندان ایرانی در حراج اخیر میلون محدود بود؛ تنها شش هنرمند، از جمله عباس معیری (1 اثر)، رضا درخشانی (1 اثر)، داوود امدادیان (1 اثر)، حسین کاظمی (5 اثر)، حسین زنده‌رودی (2 اثر) و افشین پیرهاشمی (1 اثر) در مزایده‌ی میلون شرکت داشتند. 11 اثر از این 6 هنرمند ارائه شده بود که با به فروش رفتن 7 اثر، مجموع 33/5 هزار دلار را حاصل کرد. گرانترین اثر ایرانی این مزایده «هر شب آبی» متعلق به رضا درخشانی است که 21% زیر میانگین برآوردها به قیمت 18 هزار دلار چکش خورد. تابلو درخشانی همچنین جزو ده اثر گران‌قیمت حراج میلون شد و جایگاه نهم را از لحاظ قیمت فروش بدست آورد. اثر «انار آبی» حسین کاظمی با فروش 6/4 هزار دلار و تابلو «رقصنده» عباس معیری با فروش 3/4 هزار دلار، به ترتیب دومین و سومین اثر گران متعلق به هنرمندان ایرانی شد.

اثر «بدون عنوان» (1376) داوود امدادیان که از مجموعه‌ی درختان سترگ شناخته‌شده‌اش بود، با توجه به قطع کوچک (25*25) و البته اجرای آن بر روی کاغذ با قیمت 2/9 هزار دلار و 170% بیشتر از میانه برآوردها چکش خورد. این سومین اثر امدادیان در حراج‌ها و دومین اثری است که از او وارد حراج میلون شده است - نخستین حضور امدادیان در حراج‌ها به سال 1396 و هفتمین دوره از حراج تهران برمی‌گردد.